Historia miasta

Początki Kutnej Hory  tradycyjnie związane są z rozwojem gospodarki pieniężnej w XIII wieku, jednak początki górnictwa są znacznie wcześniejsze. Powierzchniowe wychodnie żył rud srebra zostały prawdopodobnie ujawnione już pod koniec X wieku przez Sławnikowców, którzy w latach 985-995 na swoim grodzisku Malíně - obecnie część Kutnej Hory - bili srebrne monety-denary, które poznamy według  opisu "MALIN CIVITAS".

Świadomość istnienia srebrnego bogactwa w regionie kojarzy się niekiedy z założeniem klasztoru cystersów w Sedlcu w 1142 r. Jednak możliwość, że mnisi znali sekrety swojego otoczenia i wykorzystywali je, w pewnym stopniu obala fakt, że klasztor w pierwszym wieku jego istnienia walczył o przeżycie i dopiero po odkryciu złóż srebra nastąpiła zauważalna poprawa jego sytuacji gospodarczej.

Po tych perypetiach krzywa historii już zmierzała bezpośrednio do kutnohorskich złóż rud srebra. Technicznie rzecz biorąc, była to praca poszukiwawcza, którą programowo prowadzono  w rejonie Wyżyny Czesko-Morawskiej. Być może pierwszym dowodem  wydobywania i przetwarzania srebra w XIII wieku jest archeologicznie udokumentowana bezimienna wioska niedaleko Malina. Wieść, że w  ​​pobliskiej okolicy wzgórz kaňkowskich istnieje nęcąca szansa wzbogacenia, przyprowadziła do tutejszej krainy ogromną liczbę nowych mieszkańców, głównie z sąsiednich niemieckojęzycznych obszarów, którzy przynieśli bardziej zaawansowane technologie produkcji i stosunki społeczne i wkrótce stali się wiodącą grupą na całym obszarze. Wokół poszczególnych kopalni wyrosły prowizoryczne domostwa , drewniane kaplice i prymitywne urządzenia wydobywcze. Atmosfera Kutnej Hory tamtych czasów jest często porównywana do atmosfery amerykańskich osiedli poszukiwaczy złota, stare źródła mówią o „zbiegu do Kutnej” i tak trafnie odzwierciedlają fakt, że zainteresowanie o  miejscowe odkrycia  wkrótce  przekroczyło granice kraju.

Osady górnicze, które w pierwszych latach powstawały nieplanowane, na łeb na szyję,  nie miały żadnych praw, a wszystkie kwestie prawne rozwiązywały sąsiednie miasta Čáslav i Kolín. Przez długi okres czasu nazywano je ogólnie Mons-Hora i dopiero w 1289 roku znajdujemy nazwę MONS CUTHNA. Ważnym elementem w kształtowaniu warunków prawnych i administracyjnych był klasztor w Sedlcu, który zajął miejsce głównego autorytetu duchowego.

Punktem zwrotnym w historii Kutnej Hory był rok 1300, kiedy król Wacław II (1278-1305) udzielił osadom kodeks górniczy IUS REGALE MONTANORUM, dokument prawny o wyjątkowej wartości, który określał wszystkie warunki organizacyjne i techniczne niezbędne do regularnego funkcjonowania kopalni.. Status prawny, w który osady zaczęły się przekształcać, wspierał szereg przywilejów królów z rodu Luksemburczyków, co spowodowało, że Kutna Hora zajęła drugie miejsce po Pradze.

Wkrótce po 1300 r. została przeniesiona do Kutnej Hory centralna mennica państwa czeskiego a  dla jej działalności został przeznaczony gródek królewski, który wkrótce stał się znany pod nazwą Dwór Włoski ku pamięci włoskich specjalistów, którzy stali na początku reformy menniczej. Bicie grosza praskiego  i jego części - parwów (1 grosz praski = 12 parwów) zamknęło cykl produkcyjny rozpoczynający się wydobyciem rudy. Kutná Hora stopniowo przekształciła się w centrum finansowe państwa czeskiego.

Wygląd Kutnej Hory w pierwszych dziesięcioleciach jej istnienia nie odpowiadał bogactwu, które miało tutaj źródło. Jednak badania archeologiczne sugerują, że już na początku XIV wieku położono fundamenty większości mieszczańskich domów. Po pośpiesznie wybudowanych w 1304 roku drewnianych fortyfikacjach, były stopniowo budowane prawdziwe mury miejskie, które wkrótce zostały powiększone o jedną strefę, ponieważ pierwotne założenie okazało się zbyt ciasne dla szybko rozwijającej się aglomeracji. Teren obwarowany był na stosunki średniowieczne olbrzymi i być może porównywalny tylko ze Starym Miastem w Pradze. Od lat dwudziestych pierwotne drewniane kaplice zaczęły dostawać bardziej dostojnych sąsiadów - rozpoczęto budowę Wysokiego Kościoła (dzisiejszy kościół św. Jakuba, w ówczesnych czasach poświęcony Pannie Marii), a następnie kościóła Panny Marii Na Námětí i innych kościołów, które nie  zachowały się do dnia dzisiejszego. Miasto stopniowo budowało także zaplecze socjalne, takie jak sklepy, łaźnie i szpital. Spory, które Kutná Hora prowadziła od początku z klasztorem w Sedlcu, pod koniec XIV wieku stały się nie do zniesienia dla silnego i pewnego siebie miasta i zaowocowały decyzją o odstąpieniu od klasztoru  w domenie jemu najbardziej własnej, w administracji kościelnej. Decyzja o budowie katedry św.Barbary poza zasięgiem jurysdykcji klasztornej, podjęta około. 1380 r., była przejawem emancypacji opartej na pozornie nigdy nie wysychającym źródle srebra.

Jednak w czasie tej brzemiennej decyzji kutnohorskie górnictwo musiało stawić czoła pierwszym poważnym problemom. Zasoby powierzchniowe zostały już wyczerpane, a zejście w głąb wymagało bardziej skomplikowanych procesów, a także bardziej złożonych urządzeń technicznych. Dlatego przez pewien czas wydobycie zwolniło i produkcja spadła, co znalazło odzwierciedlenie między innymi w jakości grosza praskiego.

Dominująca przewaga patrycjatu niemieckiego - potomków pierwotnych osadników, ustaliła postój miasta na początku wojen husyckich. Kutna Hora stała mocno po stronie cesarza Zikmunda. Seria zwycięstw husyckich w 1421 r. odebrała jednak Kutnej Horze całą nadzieję, że srebrne miasto uniknie wrzawie wojennej. Kiedy w maju padł  i spłonął klasztor sedlecki,  mieszkańcy Kutnej Hory zrezygnowali i z obawami oczekiwali następnych wydarzeń. Kolejne dwa lata, 1422 i 1424, były złe. Niektórzy niemieccy górnicy zostali wydaleni i miasto zniszczyły dwa pożary. Konsekwencje obu wydarzeń były fatalne i doprowadziły do upadku działalności górniczej. Została ona wznowiona dopiero pod koniec rządów Jiříego z Poděbrad,  kiedy to wzrost produkcji srebra w 1469 roku umożliwił wznowienie bicia grosza praskiego.

Dwa lata później odbyła się we Dworze Włoskim debata sejmowa, w wyniku której królem czeskim stał się  Władysław z polskiego rodu Jagiellonów. W Kutnej Horze nastał  okres burzliwego rozkwitu.  W pełni zostało wznowione wydobycie i produkcja monet wystarczyła na pokrycie dużych inwestycji do budowy Zamku Praskiego i Karlštejna. Boom górniczy wprowadził w życie nowy, tym razem czeski, patrycjat czołowych przedsiębiorców i finansistów. Ludzie ci opanowali całe życie miasta i przeniknęli do kręgów bliskich władcy. Regularnie zasiadali w radzie miejskiej, byli adiutantami najwyższego sądu,  kierowali poszczególnymi wyrobiskami górniczymi. Całkiem prawidłowe jest założenie, że ogólna atmosfera Kutnej Hory była podłożem dla korupcji oraz oszustw wszelkiego rodzaju. Napięcie społeczne w latach 1494-1496  przerosło w burze górnicze, uważane za najostrzejszą rewoltę późnego średniowiecza.

Nadzwyczajną pozycję Kutnej Hory podkreślały także częste pobyty władcy i zasiadanie sejmów, z których najważniejszym był ten, który w 1485 r. przyjął tzw. Kutnohorski Pokój Religijny  i potwierdził długi okres tolerancji religijnej.

Do pierwszych dziesięcioleci XVI wieku Kutna Hora wstępowała jako kwitnące miasto opływające bogactwem. pozornie nie do wyczerpania Strefy wydobywcze, w szczególności strefa Osel, nadal przynosiły znaczące zyski, jednakże  ostrzeżeniem był fakt, że górnicy schodzili na głębokości pięciuset metrów, gdzie istniało wielkie niebezpieczeństwo wód gruntowych i kurczyły się grubości łożysk. Te znaki kryzysowe nasiliły się od lat 30 tych i doprowadziły do ograniczenia wydobycia w głównych strefach. Miejscowi byli dosłownie szokowani zamknięciem najsłynniejszej strefy górniczej, oselskiej, w 1543 roku. Kutna Hora widziała możliwość poprawy  w większym napływie środków finansowych, ale wciąż były one niewystarczające.

W 1547 r. tutejsza mennica zakończyła bicie tradycyjnych czeskich monet praskich groszy, które Kutna Hora uważała przez wieki za swoją dumę. Nowe bicie tolarów zostało, jednak bezpodstawnie, uznane za produkt zagraniczny i związany z bezlitosnym nastawieniem  dworu habsburskiego. Pomimo tych zjawisk, ogólny obraz miasta w XVI wieku wydawał się korzystny. Kopalnie kaňkowskie osiągały przyzwoitą produkcję, mennica pracowała z wysoką wydajnością dzięki importowanemu srebru, a miasto ogólnie wykazywało oznaki rozkwitu i bogactwa.

Na początku XVII wieku ukryte znaki kryzysu stały się silniejsze i oczywiste było, że w Kutnej Horze nie ma już widoków na poprawę sytuacji. W tych niesprzyjających okolicznościach przyszła porażka na Białej Górze. Najpierw nowe okoliczności przejawiają się w ingerencji w wolność religijną. W pierwszych miesiącach po bitwie pod Białą Górą rekatolizacja przebiegała w umiarkowanym tempie, a przedstawiciele miasta starali się zachować wolność wyznania luterańskiego dla niemieckiej osady przy św. Jerzym w obawie przed masową emigracją pracowników i paraliżem prac na pozostałych strefych górniczych. Powolna rekatolizacja Kutnej Hory ostatecznie wymusiła sobie rozmieszczenie znanych dywizji pułkownika Huerta w 1625 r. i dokończyło ją przybycie jezuitów, którzy przy wsparciu dyrektora mennicy Vřesoveca postanowili wybudować tutaj kolegium.

Lata wojny obciążały Kutną Horę niewyobrażalnymi problemami. Stały wzrost podatków i składek, konfiskata dóbr podmiejskich, a także ruchy wojsk spowodowały załamanie finansów miejskich. Górnictwo, które borykało się już w czasach przedbiałogórskich z trudnymi do rozwiązania problemami, zostało zatrzymane, a brak funduszy doprowadził w 1625 r.  radę miasta Kutnej Hory do złożenia prośby o zezwolenie na opuszczenie kopalni strefy kańkowskiej. Mennica biła zdewaluowane monety z importowanego srebra i pagamentu. Po wielkich staraniach miasto uzyskało z powrotem swoje przywileje w 1628 roku, ale przywrócone wolności odnosiły się tylko do ludności katolickiej.

Ogromne szkody spowodowały miastu najazdy szwedzkie w 1639 i 1643 roku. Obraz Kutnej Hory przedstawiał w latach czterdziestych XVII wieku smutny widok. Domy opuszczone przez emigrantów lub spustoszone przez Szwedów, w kopalniach pozostała tylko niewielka ilość górników.

Pierwsze oznaki ożywienia gospodarczego można zaobserwować od końca lat pięćdziesiątych. Bardziej spokojny rozwój w czasach  pokoju sprzyjał rozwojowi rzemioseł i handlu, zaczęły się pierwsze nieśmiałe próby ożywienia górnictwa. Lepsza sytuacja finansowa umożliwiła stopniowe odnawianie i ekspansję nieruchomości poza mury miasta. Życie duchowe było zdominowane przez jezuitów. Na pozytywną ocenę zasługuje gimnazjum jezuickie, które zapewniało solidną wiedzę i wykształciło wiele osób, które wykorzystywały swoją wiedzę dla zakonu i poza nim.

Na przełomie XVII i XVIII wieku podejmowano próby otwierania nowych pokładów górniczych i ożywienia dawnej świetności górniczej Kutnej Hory. Nadzieje jednak nie zostały spełnione. Nowe żyły były mniej dochodowe i wymagały zbyt wysokich kosztów eksploatycyjnych. Sytuacja doprowadziła do zamknięcia mennicy w 1727 roku. Chociaż urzędy górnicze pozostały w mieście, można powiedzieć, że zamknięciem mennicy Kutna Hora przestała być miastem górniczym. Na początku XIX wieku nadal należała do większych miast (około 6 000 mieszkańców około 1800 r.), ale traciła na znaczeniu i trzeba przyznać, że nie załapała początku rewolucji przemysłowej. Przez długi czas jedynymi przedsiębiorstwami,  które można  by nazwać przemysłowymi, były Breuerowa kartoniarnia   ( zakład produkcji opakowań kartonowych) z 1774 r. oraz  Państwowa Fabryka Tytoniu w Sedlcu założona w 1812 r. w budynkach zniesionego klasztoru cystersów.

Największą część ludności  Kutnej Hory tworzyła wówczas inteligencja urzędnicza, oficerowie załogi stacjononującej tu od 1749 r. oraz średnia klasa rzemieślników i kupców.  Oni byli  największymi inicjatorami budownictwa, które najbardziej przejawiało się po 1823 roku, kiedy wielki pożar zniszczył większość domów we wschodniej części miasta.

Odrodzenie narodowe w Kutnej Horze przejawiło się  uświadomieniem znaczenia miasta i jego sławnej przeszłości. Romantyczne środowisko mrocznych, krętych uliczek i majestatycznej katedry inspirowało artystów - pisarzy i malarzy. Słowa naszego hymnu narodowego do dnia dzisiejszego wyrażają fascynację J. K. Tyla malowniczą scenerią okolicznego kraju. Nie  przypadkiem w tym czasie powstają pierwsze prace historyczne rozpatrywujące przeszłość miasta i jego zabytki budowlane. Bardzo poważnie zaczęto snuć rozważania, które z zabytków, na którch znać  ząb czasu,  warto uratować; czy rozważać miasto jako całość, czy wybrać tylko kilka ważnych obiektów. Na szczęście debata była tylko akademicka, ponieważ na większą odbudowę brakowało pieniędzy, a ograniczone źródła finansowe musiały być skierowane głównie w stronę najbardziej rozpadających się monumentów.  Była to przede wszystkim świątynia św. Barbary, której stan w drugiej połowie XIX wieku był bardziej niż krytyczny. Ambitna akcja odnowy świątyni św.  Barbary odniosła sukces i w 1905 roku świątynia mogła zostać ponownie konsekrowana.

Innym ważnym budynkiem w Kutnej Horze, którego stan był bardziej niż smutny, to niegdyś słynny Dwór Włoski. Opuszczony przez mennicę i wyższych urzędników górniczych podupadł do takiego stanu, że niektóre jego części poważnie zagrażały okolicy.  Po bardzo skomplikowanych perypetiach, kiedy pojawił się i pogląd , że obiekt miałby zostać usunięty z powierzchni ziemi, zwyciężył stosunkowo delikatny wariant przebudowy, którego autorem był Ludwik Lábler, który wraz z architektem Mockerem wziął również udział w remoncie i dobudowie kościoła św. Barbary.

Erę Czechosłowackiej Republiki rozpoczęła Kutna Hora z przekonaniem, że będzie mogła wzbogacić miasto o nowoczesne dzielnice i w ten sposób stworzyć warunki dla bardziej dynamicznego rozwoju. Władze miejskie próbowały pobudzić przemysł i handel oraz przyciągnąć młodsze populacje, ale natrafiały na niekorzystny rozwój transportu, zwłaszcza  sieci kolejowej. W latach pierwszej republiki Kutna Hora pozostała miastem zabytków, turystów, spokojnym i sennym miasteczkiem. Ten stan miał swoją jasną stronę przejawiającą się wysokim poziomem kulturalnym.

Działalność budowlana pierwszej republiki, która wciąż determinuje charakter części miasta bezpośrednio przylegających do historycznego centrum, była opanowana przedewszystkim przez lokalnych budowniczych i przedsiębiorców, takich jak autor projektu Teatru Tyla Rudolf Hrab, czy Rudolf Ryšán, budowniczy Ziemskiej Szkoły Przemysłowej. Prawdopodobnie najnowocześniejszym dziełem tego okresu jest pomnik Dvořáka (1933-1934) znajdujący się na placu przed historycznym budynkiem Hrádek, który dokumentuje jednocześnie twórczą symbiozę środowiska historycznego i rzeźby awangardowej. W historii czeskiej architektury nowoczesnej zasługują na miejsce honorowe domy  Kroha, budynek byłego urzędu powiatowego Machoňa i kamienica Richarda Podzemnego. Obiekty te wskazały kierunek rozwoju Kutnej Hory, tak aby historyczny rdzeń pozostał nienaruszony, a nowoczesne dzielnice nadały mu godne ramy.

Nasza krótka podróż po historii miasta kończy się przed II wojną światową. Historyczny zmierzch, który wtedy nastąpił, nie ingerował w historyczny i zabytkowy charakter miasta. Zapis na listę rezerwatów zabytków oraz dalsze kroki prawne umożliwiły co najmniej elementarną ochronę. Rozwój miasta jako obiektu zabytkowego zakończył się  1995 r., kiedy doszło do uroczystego wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

text @ PhDr. Helena Štroblová

Najstarszy herb miasta Kutnej Hory

Najstarsza podobizna znaku Kutnej Hory znajduje się na zamku Lauf pod Norymbergą  -  na czerwonej tarczy nad sobą , tak  jak podczas pracy, znajdują się dwa srebrne młotki górnicze (szligle), na górze tzw. perlik (rodzaj młotka, który ma obydwa końce płaskie)  a na dole zaostrzone tzw. żelazko, z trzonkami po lewej stronie tarczy. Zamek Lauf odbudował Karol IV w połowie XIV wieku. W tym czasie jednak Kutna Hora miała już swój znak miejski wylepszony przez lwa czeskiego i orła cesarskiego, którzy trzymali nad skrzyżowanymi młotkami koronę cesarską. Galeria herbów, odkryta w 1934 roku, zawiera 112 herbów Królestwa Czeskiego, z których tylko trzy są znakami najważniejszych miast królewskich: Pragi, Wrocławia i Kutnej Hory. Zamek Lauf był częścią tak zwanego Czeskiego Falcu lub także Nowych Czech, które Karol IV utworzonył z kilku terytoriów zakupionych w dzisiejszej Bawarii i które dołączył  do ziemi Korony Czeskiej.

Home » Destinace » Kultura » Historia miasta » Historia miasta

Up